Không lâu trước đây, mối lo lớn nhất về tương lai của Tesla là bốn dòng sản phẩm cốt lõi của hãng đã trở nên lỗi thời, trong khi CEO Elon Musk bị chỉ trích vì dành quá nhiều thời gian cho các công ty khác như X (trước đây là Twitter), SpaceX và nhiều dự án khác.

Tuy nhiên, cộng đồng người hâm mộ và khách hàng trung thành của Musk vẫn còn nguyên vẹn, và việc Tesla sở hữu một nhà máy tại Trung Quốc – thị trường ô tô lớn nhất thế giới – dường như là tấm vé đảm bảo cho sự tăng trưởng và dòng tiền dồi dào.

Việc Musk trở thành “người bạn thân thiết” và có thể là người cắt giảm bộ máy chính phủ tương lai của Tổng thống Mỹ hiện tại – Donald Trump – dường như càng củng cố thêm vận may đang lên của Tesla. Nhiều người kỳ vọng rằng các chính sách trong tương lai sẽ cải thiện môi trường kinh doanh cho Tesla ngay sau mùa bầu cử năm 2024.

Còn bây giờ thì sao?

Các sản phẩm của Tesla vẫn lỗi thời trong một ngành công nghiệp liên tục làm mới mình. Model S đã có mặt 13 năm với chỉ vài lần nâng cấp nhỏ – mặc dù có thể sẽ thay đổi trong năm nay. Dòng xe mới nổi bật nhất – Cybertruck – lại không bán chạy như kỳ vọng; chỉ một phần nhỏ trong số hơn 1 triệu người đặt cọc thực sự mua xe. Cybertruck cũng gặp vấn đề về chất lượng và bị triệu hồi, buộc Tesla phải chuyển từ chiến lược tăng giá sang giảm giá. Giá trị xe Cybertruck đã giảm tới khoảng 58% trên thị trường xe đã qua sử dụng. Xe Tesla cũ nói chung mất giá gấp đôi so với mức trung bình, theo CarGurus. Việc đổi xe Tesla cũ cũng tăng mạnh, theo Reuters.

Mẫu sedan Model 3 – dòng xe giá rẻ – đã được nâng cấp đáng kể (và hiệu quả) vào năm ngoái, nhưng doanh số tại bang California – thị trường chủ lực – lại lao dốc. Model 3 từ vị trí thứ hai tụt xuống thứ tư trong danh sách xe điện bán chạy nhất. Model Y vẫn dẫn đầu và được lên kế hoạch nâng cấp cho năm 2026.

Khủng hoảng tại Trung Quốc

Tesla đang lên kế hoạch sản xuất một phiên bản Model Y rút gọn và rẻ hơn tại Thượng Hải vào năm 2026 để phục vụ thị trường nội địa – nơi doanh số Tesla đã giảm tới 49% trong tháng 2. Trung Quốc chiếm gần 1/4 tổng doanh số của hãng. Mẫu xe giá rẻ này sau đó sẽ được sản xuất tại châu Âu và Bắc Mỹ.

Thành công của Tesla tại Trung Quốc đang bị đặt dấu hỏi lớn khi các đối thủ trong nước cung cấp xe có công nghệ tiên tiến hơn, giá thấp hơn. Tesla vẫn chưa được phê duyệt phần mềm Tự Lái Hoàn Toàn (FSD) tại Trung Quốc, trong khi các hãng nội địa đã có xe đạt cấp độ tự hành 3 đang lưu thông. Hãng Zeekr thậm chí còn tuyên bố sẽ cung cấp công nghệ tự lái miễn phí. Musk từ lâu đã cho rằng xe tự hành là chìa khóa cho tương lai của Tesla.

Ngay cả về sạc điện, Tesla cũng đang tụt hậu. Hãng BYD mới ra mắt hệ thống sạc nhanh cho phép thêm 250 dặm (khoảng 400km) chỉ trong 5 phút – nhanh gấp đôi sạc Tesla hiện tại. Nhiều người dự đoán doanh số Tesla tại Trung Quốc có thể bị cắt giảm một nửa trong năm nay.

Trong khi đó, dòng sản phẩm mới đang được phát triển lại không dành cho khách hàng cá nhân, mà là chiếc “Cybercab” tự lái. Điều này đồng nghĩa với việc khách hàng đại trà chẳng có gì để mong đợi.

Doanh số toàn cầu của Tesla đã giảm trong năm 2024 – lần đầu tiên kể từ năm 2015. Dự báo cho năm nay cũng không khả quan. Tại Mỹ, thị phần xe điện vẫn tăng, nhưng doanh số Tesla lại đang giảm. Tình hình cũng không sáng sủa hơn tại châu Âu. Nhiều nhà phân tích đã dự đoán doanh số toàn cầu của Tesla sẽ tiếp tục giảm trong năm nay.

Elon Musk – CEO đa nhiệm và phân tâm

Chuỗi sản phẩm yếu kém chỉ là một phần lý do khiến doanh số sụt giảm. Ngày càng có nhiều lo ngại rằng Musk không còn chú tâm đến Tesla khi còn đang điều hành nhiều doanh nghiệp khác, như SpaceX và X. SpaceX gần đây gặp nhiều trục trặc với hàng loạt vụ cháy, trễ tiến độ, thất bại khi hạ cánh và nổ tung. Trong khi đó, X mất người dùng, doanh thu và giá trị kể từ khi Musk mua lại và đổi tên từ Twitter.

Chưa hết, chính trị còn làm tình hình tệ hơn. Việc Musk trở thành cánh tay phải của Trump và đứng đầu Bộ Hiệu quả Chính phủ (DOGE) – nơi đã gây ra hàng loạt đợt cắt giảm nhân sự và ngân sách – đã gây phản ứng dữ dội. Nhiều chủ xe Tesla – những người không đồng tình với quan điểm và hành động của Musk – đã dán thêm sticker lên xe với thông điệp rằng họ từng mua Tesla “khi còn ngầu” và Musk vẫn là nhà bảo vệ môi trường.

Một số người đang bán xe vì sợ bị trả đũa. Và điều đó đang thực sự xảy ra: bất kỳ thứ gì có logo Tesla đều trở thành mục tiêu phá hoại. Xe Tesla, trạm sạc, đại lý và nhà máy bị phá hoại hoặc phóng hỏa. Tesla bị loại khỏi một triển lãm ô tô ở Canada vì lý do an toàn. Tại Mỹ, các vụ phá hoại đang bị Bộ Tư pháp dưới thời Trump điều tra theo hướng khủng bố nội địa.

Và còn cái chào gây tranh cãi

Tình hình càng tồi tệ hơn sau khi Musk thực hiện một cử chỉ trên sân khấu tại sự kiện chính trị mà nhiều người cho là chào kiểu phát xít. Cộng đồng mạng chế meme, treo bảng quảng cáo chế nhạo Musk. Phản ứng dữ dội đặc biệt mạnh ở Đức – nơi Tesla có nhà máy – khi các biểu hiện liên quan đến Đức quốc xã là bất hợp pháp. Doanh số tại Đức đã lao dốc 76% trong tháng 2.

Giá cổ phiếu Tesla đã giảm hơn 50% kể từ tháng 12, từ đỉnh 488,54 USD xuống chỉ còn khoảng 230 USD/cổ phiếu. Cả người trong nội bộ và thành viên hội đồng quản trị đều đang bán tháo cổ phiếu, giữa một trong những đợt tụt giá tồi tệ nhất trong S&P 500. “Chúng tôi khó mà tìm được ví dụ tương tự trong lịch sử ngành ô tô – một thương hiệu mất giá nhanh đến vậy,” JPMorgan nhận xét. Musk thậm chí còn phải lên tiếng cầu xin mọi người đừng bán cổ phiếu Tesla.

Giá trị của Tesla chủ yếu đến từ những gì công ty có thể làm trong tương lai, phụ thuộc rất nhiều vào tâm thế và hình ảnh của CEO. Khi Musk được yêu thích, Tesla từng được định giá tới 1.200 tỷ USD – cao hơn 20 hãng ô tô lớn nhất tiếp theo cộng lại – và Musk gần như trở thành tỷ phú nghìn tỷ đầu tiên trong lịch sử. Giờ đây, hình ảnh cá nhân của Musk và các mẫu xe của ông đều bị hoài nghi, khiến giá trị công ty lao dốc và chưa có dấu hiệu phục hồi. Đây là vị trí nguy hiểm nếu xét tới tình hình tài chính thực tế của Tesla và viễn cảnh chính sách sắp tới – trong đó Trump đã phát tín hiệu muốn xóa bỏ các khoản hỗ trợ thuế cho xe điện và thay đổi quy định về tiêu chuẩn nhiên liệu – những yếu tố từng giúp Tesla thu hàng trăm triệu USD từ việc bán tín chỉ môi trường cho các hãng có xe tiêu thụ nhiên liệu cao.

Trong quý vừa qua, Tesla thu được tới 692 triệu USD chỉ từ các khoản tín chỉ môi trường, và nếu hệ thống này bị dỡ bỏ, đây sẽ là một cú đánh lớn.

Sự kiện Nhà Trắng ngày 11/3, nơi Trump cùng Musk cùng nhau “rao bán Tesla”, cũng không giúp doanh số khởi sắc. Một số nhân vật bảo thủ – kể cả Trump – tuyên bố sẽ mua Tesla để ủng hộ, nhưng điều đó chỉ khiến Tesla trở nên “ngược đời”: những người từng chống EV nay lại ủng hộ… miễn là đó là xe của Tesla.

Tuy nhiên, những động thái này – cùng với việc cổ phiếu được thổi phồng bởi các quan chức chính phủ và tuyên bố của Bộ trưởng Tư pháp Pam Bondi gọi các vụ phá hoại Tesla là khủng bố nội địa – đều mang mùi của sự tuyệt vọng.

Và điều tệ hơn với Tesla: tất cả những chiêu trò ấy không giống như một lối thoát khả thi. Thay vào đó, có lẽ điều công ty cần là những sản phẩm mới mạnh mẽ hơn – và một CEO bớt làm mất lòng một nửa số khách hàng tiềm năng.